AURA 12/2020 – Artykuł wstępny
Jakość powietrza w Europie
Wyraźna poprawa jakości powietrza w Europie w ostatnich dziesięciu latach
i mniejsza liczba zgonów związanych z zanieczyszczeniem – wynika z oficjalnych danych Europejskiej Agencji Środowiska (European Environmental Agency – EEA). Raport pt. „Jakość powietrza w Europie – 2020”, opublikowany w listopadzie br., pokazuje jednak, że prawie wszyscy Europejczycy nadal cierpią z powodu zanieczyszczenia powietrza. Według oceny EEA, narażenie na drobny pył zawieszony (PM2,5) przyczyniło się do ok. 417 tys. przedwczesnych zgonów w 41 państwach europejskich w 2018 r., z czego ok. 379 tys. – miało miejsce w UE-28.
Nowa analiza EEA opiera się na oficjalnych danych dotyczących jakości powietrza z ponad 4000 stacji monitoringu w Europie, pokazuje zmiany stężeń głównych zanieczyszczeń powietrza w latach 2009–2018 oraz szacunkowe skutki oddziaływania tych zanieczyszczeń na zdrowie ludzi i ekosystemy. Wynika z nich, że w 2018 r.
sześć państw UE przekroczyło unijną wartość dopuszczalną dla drobnego pyłu zawieszonego (Bułgaria, Chorwacja, Czechy, Polska, Rumunia i Włochy). Tylko cztery państwa – Estonia, Finlandia, Irlandia i Islandia – odnotowały stężenia PM2,5 poniżej bardziej rygorystycznych wartości, określonych przez WHO.
Według sprawozdania EEA, polityka unijna, krajowa i lokalna oraz redukcja emisji w kluczowych sektorach poprawiły jakość powietrza w Europie. Od 2000 r.
emisje głównych zanieczyszczeń powietrze z transportu, w tym tlenków azotu, obniżyły się, mimo rosnącego zapotrzebowania na mobilność i związanego z tym wzrostu emisji gazów cieplarnianych w tym sektorze. Odnotowano również znaczne ograniczenie emisji zanieczyszczeń pochodzących z produkcji energii, natomiast postępy w ograniczaniu emisji z budynków i rolnictwa są powolne.
Dzięki lepszej jakości powietrza w Europie w 2018 r. około 60 tys. osób mniej zmarło przedwcześnie z powodu zanieczyszczenia pyłem drobnym – w porównaniu z 2009 r. W przypadku dwutlenku azotu redukcja jest jeszcze większa, bo liczba przedwczesnych zgonów w ostatniej dekadzie zmniejszyła się o ok. 54%.
Mimo że w większości krajów UE statystyki poprawiają się, w naszym kraju odnotowano wzrost liczby zgonów z powodu zanieczyszczenia powietrza. Według danych EEA, w Polsce w 2018 r. z powodu zanieczyszczenia PM2.5 zmarło 46 300 osób (o 3200 więcej niż w 2016 r.).
Dodatkowo autorzy raportu przeanalizowali wpływ ograniczeń w komunikacji i transporcie, wprowadzonych wiosną br. w związku z epidemią COVID-19, na wyniki pomiarów zanieczyszczenia powietrza w tym okresie. Stwierdzono, że obostrzenia doprowadziły do zmniejszenia emisji zanieczyszczeń pochodzących z transportu drogowego, lotnictwa i żeglugi międzynarodowej we wszystkich europejskich krajach. Znacznie obniżyły się stężenia dwutlenku azotu – największe redukcje odnotowano w rejonach, gdzie wprowadzono najbardziej rygorystyczne środki służące ograniczeniu transmisji wirusa. Zmniejszyły się również szacowane stężenia pyłu zawieszonego PM10, niezależnie od warunków meteorologicznych. W niektórych krajach redukcja sięgała 30%. Na razie EEA nie dysponuje szacunkami dotyczącymi potencjalnego pozytywnego wpływu na zdrowie czystszego powietrza w 2020 r.
W sprawozdaniu zauważono również, że długotrwałe narażenie na zanieczyszczenia powietrza powoduje choroby układu krążenia i układu oddechowego, które to choroby uznano za czynniki ryzyka zgonu u pacjentów z COVID-19. Związek przyczynowy między zanieczyszczeniem powietrza a ostrością przebiegu zakażeń COVID-19 nie jest jednak jasny i potrzebne są dalsze badania epidemiologiczne.
Elżbieta Koniuszy
