Gaz łupkowy szansą ucywilizowania naszej energetyki

Z tradycyjnego punktu widzenia produkcja energii elektrycznej oparta na węglu kamiennym i brunatnym zapewni bezpieczeństwo energetyczne, wzrost zatrudnienia i odpowiednią rentowność. Bogate zasoby węgla nie sprzyjały szukaniu innych paliw, tak jak czyniły to kraje zachodnie, wykorzystując gaz ziem­ny, ropę naftową i energię atomową. W grupie tych państw jedynie Austria nie uruchomiła atomowej elektrowni, gdyż społeczeństwo w referendum jej nie zaakceptowało. Polska zdecydowała się jednak na budowę elektrowni atomowej, bo robiły to sąsiednie kraje, a także dlatego, że elektrownie węglowe powodowały duże szkody w środowisku. Pisałem w poprzednim numerze, że według prognoz emisja dwutlen­ku siarki (prostuję, bo podałem błędnie: dwutlenku węgla) miała wzrosnąć do 9 mln ton rocznie, co byłoby zabójcze dla naszej przyrody.

Po katastrofie w Czarnobylu zaniechaliśmy budowy elek­trowni atomowej i dzięki podjętym pracom w dużym stop­niu ograniczyliśmy ujemny wpływ elektrowni na otoczenie. Zwiększyliśmy sprawność elektrofiltrów, zainstalowaliśmy urządzenia do odsiarczania spalin, a także do ograniczenia emisji związków azotu.

I gdy wydawało się, że struktura zużycia paliw jest pra­widłowa i dostosowana do naszych warunków, okazało się, że nie sprosta nowym wyzwaniom wynikającym z koniecz­ności ochrony klimatu. Bowiem spalaniu węgla towarzyszy znacznie większa emisja CO₂ czyli gazu cieplarnianego niż przy spalaniu innych paliw.

W tej sytuacji pojawiają się dwa rozwiązania; jedno wcześniejsze, przyjęte w 2009 r. przez rząd, polegające na budowie elektrowni atomowych, i drugie, związane z odkry­ciem gazu łupkowego i jego wykorzystaniem w kilkunastu elektrowniach gazowych. Wydobywanie gazu łupkowego spotkało się z krytycznymi uwagami, że ucierpi przy tym śro­dowisko, a zwłaszcza wody powierzchniowe.

Spróbujmy popatrzeć na ten problem obiektywnie i postawmy pytanie: czy górnictwo węglowe nie powoduje szkód? Przecież pękają ściany domów, osiadają całe dziel­nice miast, a spalanie węgla powoduje zanieczyszczenie po­wietrza. Ale przyznajmy, że węgiel był motorem rewolucji przemysłowej, pary, żelaza i stali. Gdyby nie wydobywano węgla, nasze lasy byłyby znacznie bardziej przetrzebione.

Górnicze tradycje są mocno zakorzenione w naszym ży­ciu społecznym i gospodarczym. Ale gdyby dzisiaj odkryto złoża węgla kamiennego na głębokości 1000 m i zestawio­no uboczne skutki jego wydobycia i ciężką, niebezpieczną pracę górników, to przypuszczam, że nie przyjęto by tego z entuzjazmem.

Górnictwo odkrywkowe węgla brunatnego też przy­sparza wielu kłopotów. Mamy bogate złoża tego surowca, ale sama myśl likwidacji osiedli i ich przesiedlenia w inne miejsce wstrzymuje kreślenie planów zakładania nowych wyrobisk, zwłaszcza że nie umiemy rozwiązywać problemów społecznych.

Pisałem kiedyś, że pytałem władz Kolonii (RFN), jak doszło do tego, że niedaleko tego miasta wybudowano ko­palnię odkrywkową (500 m głęboką), na terenie, na którym znajdowało się osiedle mieszkaniowe. Odpowiedziano mi, że miasto ma duże wpływy do budżetu, koncern wydobywa­jący węgiel spore zyski, a ludzie są zadowoleni: dostali do wyboru projekt działek i domów – nawet pytano, jakich chcą mieć sąsiadów – i zgodnie z ich życzeniem takie domy im wybudowano. Patrząc na realizację naszych autostrad lub zbiorników wodnych, to my czasami nawet jednego gospo­darstwa nie potrafimy przenieść.

Przy eksploatacji gazu łupkowego natrafimy również na różne trudności. Jedno jest pewne, górnicy będą pracować na powierzchni ziemi, a nie w jej głębi. Ale decydując się na jego wydobycie musimy zastosować takie rozwiązania, aby były jak najmniej szkodliwe dla środowiska. Jest to możliwe, bo Amerykanie podjęli się takiego zadania likwidując w ten sposób import gazu ziemnego. Koszt pozyskiwania gazu łup­kowego wynosi podobno kilkadziesiąt dolarów za 1000 m³, a my za importowany gaz z Rosji płacimy 500 dolarów.

Oprócz węgla, gazu łupkowego mamy jeszcze duże możliwości pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych. Tempo rozwoju w tej dziedzinie jest imponujące, czego przy­kładem jest nasz zachodni sąsiad. W ciągu ostatnich 10 lat udział energii odnawialnej w produkcji energii powiększył się trzykrotnie. W ciągu czterech tygodni grudnia ub. r. (okres silnych wiatrów) elektrownie wiatrowe, a jest ich ok. 22 000, wyprodukowały prawie 8 miliardów kilowatogodzin, co stanowiło szóstą część łącznej produkcji energii elektrycz­nej w 2011 r. 7215 biogazowni o łącznej mocy 2904 MW wyprodukowało w ub. r. 18,4 miliarda kWh. Biogazownie wytwarzają 5 mld m³ biometanu, tj. 5% rocznego zużycia gazu (źródło DE Magazin Deutschland 1/2012 oraz Portal Umwelt-Magazin 6.04.2012).

Już dzisiaj w Niemczech elektrownie wiatrowe, fotowoltaiczne, biogazownie i elektrownie wodne dają 20% energii, a w 2020 r. mają zwiększyć ten udział do 35%. Patrząc na doświadczenia niemieckie wyobrażam sobie, że w latach 20. będziemy mieć 40% energii produkowanej w nowoczesnych elektrowniach węglowych, 30% w elektrowniach gazowych i 30% ze źródeł odnawialnych. Jeśli oczywiście nie nastąpi przełom w kierunku budowy rozproszonych źródeł energii, gdzie każdy dom będzie wytwórcą i odbiorcą energii.

Nasz kraj ma liczną kadrę geologów, bardzo dobrych geologów. Jeżeli oni potwierdzają na podstawie doświad­czeń amerykańskich (USA i Kanada) możliwość pozyski­wania gazu łupkowego, to wykorzystajmy tę szansę. I to jak najszybciej.

Edward GARŚCIA