Jaka przyszłość naszej energetyki?

Jednym z poważniejszych zadań, jakie stoją przed nami, jest zaspokajanie potrzeb energetycznych bez negatywnego wpływu na środowisko. Pisze o tym prof. Maciej Nowicki w styczniowym numerze AURY w artykule pod tytułem „Dylematy polskiej energetyki XXI wieku”.

Jeszcze kilka lat temu – pisze – sytuacja wydawała się prosta, cały system elektroenergetyczny oparty był bowiem na węglu i elektrownie podjęły trud dostosowania instalacji chroniących środowisko do obowiązujących wówczas wymogów ekologicznych. Ale w 2003 r. eksperci z JPPC pracujący pod egidą ONZ orzekli, że spalanie paliw kopalnych, a zwłaszcza węgla, jest główną przyczyną zachodzących zmian klimatycznych.

Na tej podstawie Unia Europejska przyjęła nową politykę energetyczną, wiążącą sposób produkcji energii z jej oddziaływaniem na klimat. Pierwszy etap tej polityki to znane hasło 3×20, czyli m.in. zmniejszenie emisji CO₂ o 20% do 2020 roku. Ale obecnie ogłoszona jest następna faza, tzw. mapa drogowa, która określa stopień ograniczenia emisji dla lat 30, 40, 50. W tym końcowym okresie emisję CO₂ trzeba zmniejszyć o 80%. Bodźcem do realizacji tej polityki mają być zmienne opłaty za emisję CO₂, które wymuszą eliminację procesów energetycznych, charakteryzujących się wysoką emisją gazów cieplarnianych, czyli opartych na węglu.

Dla naszego kraju nakreślone przez UE cele są w obecnych warunkach trudne do osiągnięcia i dlatego zostały oprotestowane. Z tego powodu Polskę, która jeszcze niedawno miała miano tygrysa Europy Wschodniej, nazwano teraz hamulcowym podejmowanych przez Unię inicjatyw, związanych z ochroną klimatu.

Ale wariant odchodzenia od węgla trzeba brać pod uwagę, zwłaszcza że, jak pisze prof. Nowicki, w ciągu 30 lat wyczerpią się zasoby węgla brunatnego w okolicach Konina, Sieniawy Lubuskiej i Turowa, a budowa nowych kopalni w rejonie Legnicy i Gubina ze względów finansowych i społecznych jest bardzo wątpliwa.

Nie lepiej jest z wydobywaniem węgla kamiennego. Badania nad zgazowywaniem węgla oraz nad zatłaczaniem CO₂ do ziemi nie rokują komercyjnej opłacalności. A jeśli w naszych portach pojawi się coraz więcej węgla tańszego niż węgiel śląski, to kopalnie tego czarnego złota przestaną pracować.

Sceptycznie wypowiada się prof. Nowicki o zapowiadanej budowie elektrowni jądrowej. Upłynęło bowiem już 4 lata od decyzji, ale nie znaleziono nawet jeszcze dla niej lokalizacji. Na temat budowy takiej elektrowni wydrukowaliśmy dyskusję redakcyjną (AURA 11/2010), z której wynika, że jej koszt jest niezmiernie duży i wszystkie środki przeznaczone na przygotowanie tej inwestycji najlepiej przeznaczyć na inne rozwiązania energetyczne. Z nadzieją oczekuje Autor „Dylematów …” odpowiedzi na różne wątpliwości, wynikające z szacowania zasobów gazu łupkowego i wielkości jego wydobycia, gdyż nowoczesne gazowe bloki energetyczne bardzo by się nam przydały.

Od tradycyjnego myślenia na temat rozwoju naszej energetyki przechodzi Nowicki do możliwości wykorzystania źródeł energii odnawialnej, traktowanej jeszcze niedawno w sposób marginesowy, nieracjonalny i nieuporządkowany. W związku z tym największym dylematem jest przygotowanie warunków do rozwoju takich źródeł energii. Wykorzystanie energii odnawialnej zależy bowiem od dobrych regulacji prawnych i odpowiednich zachęt ekonomicznych. W stosunku do krajów, w których panują podobne warunki atmosferyczne (Niemcy, Dania, Holandia), pozostajemy pod tym względem daleko w tyle.

Warto przytoczyć doniesienia prasowe ze stycznia br. o nowych inicjatywach na tym polu w Niemczech. 23 stycznia parlament Północnej Nadrenii-Westfalii przyjął program rządu tego kraju, którego celem jest obniżenie do 2020 r. emisji gazów cieplarnianych o 25%, a do 2050 r. o co najmniej 80% w stosunku do roku bazowego 1990.

Zakres i rodzaj prac objętych programem w tym najbardziej uprzemysłowionym i najgęściej zaludnionym kraju, tworzony był przez kilkanaście miesięcy z udziałem przedstawicieli nauki, przemysłu, samorządów, Kościołów i organizacji społecznych. Minister ochrony klimatu i środowiska Johannes Remmel odpowiedzialny za realizację programu powiedział, że: „Chcemy, aby ten ambitny program ochrony klimatu był powiązany ze wzrostem lokalnej gospodarki, był działalnością czysto gospodarczą”. Warto podkreślić, że kraj ten, w którym zlokalizowano wiele zakładów hutniczych, chemicznych i energetycznych, chce być pionierem w Niemczech w działaniach na rzecz ochrony klimatu.

Nasuwa się pytanie: kiedy takim liderem ogłosi się któreś z naszych województw?

Ale w Niemczech już w 2011 r. uchwalono 8 ustaw będących podstawą do przebudowy systemu energetycznego i jest wola polityczna, aby nakreśloną przez Komisję Europejską politykę klimatyczną w pełni realizować.

U nas stale podkreśla się, że jesteśmy skazani na węgiel i obciążenia związane z emisją CO₂ będą dla nas dużym ciężarem.

U zachodniego sąsiada udział węgla w produkcji energii elektrycznej przekracza 43%. Możemy sobie wyobrazić, jakie muszą być podjęte działania, aby ten udział ograniczyć, przy jednoczesnym wycofywaniu się z energetyki jądrowej.

Nasze możliwości przebudowy gospodarki energetycznej są bardzo duże. Przede wszystkim powinniśmy postawić na wykorzystanie biomasy, mamy przecież około 2 milionów hektarów leżących odłogiem, a następnie energię wiatru, słońca i geotermię. Wykorzystać lepiej gaz ziemny konwencjonalny, metan z kopalń, gaz skroplony (gazoport) i gaz łupkowy. Gospodarkę węglową traktować jako uzupełnienie źródeł energii odnawialnej i gospodarki gazowej.

Jeżeli nam czegoś brakuje, to sprawnej koordynacji wykorzystania posiadanego bogactwa.

Edward GARŚCIA