AURA 8/2015 – Artykuł wstępny
W trosce o wspólny dom,
to tytuł nowej encykliki Ojca Świętego Franciszka, która jest przełomem w dotychczasowym postrzeganiu naszych relacji z naturalnym środowiskiem. Bardzo wąska i wygodna dla mieszkańca ziemi interpretacja biblijnego wersetu „i czyńcie ją sobie poddaną“ grozi naszej planecie katastrofą.
Dorastaliśmy, myśląc – pisze Franciszek – że jesteśmy jej właścicielami i zarządcami, uprawnionymi do jej ograbiania. Przemoc, jaka istnieje w ludzkich sercach, zranionych grzechem, wyraża się również w objawach choroby, jaką dostrzegamy w glebie, wodzie, powietrzu i w istotach żywych. Zapominamy, że my sami jesteśmy z prochu ziemi, że nasze ciało zbudowane jest z jej pierwiastków. Powietrze pozwala nam oddychać, a jej woda ożywia nas i odnawia.
Niestety zapominamy o tym, powietrze jest coraz bardziej skażone, a nie każda woda nas ożywia. O tych sprawach piszemy na łamach Aury już od kilkudziesięciu lat i obserwujemy w niektórych dziedzinach ciągłą dewastację i rabowanie zasobów naszej planety. Do ochrony klimatu zabieramy się tak niemrawo, jakbyśmy nie wierzyli w jego zmiany i wynikające z tego zagrożenia.
W najbliższych latach, według Macieja H. Grabowskiego, ministra środowiska, mają być podjęte działania, chroniące nas przed skutkami ocieplenia klimatu, które mają kosztować 700 mln euro. Ale nie widać działań, zapobiegających zmianom klimatu.
Jacek Gdański, zastępca prezesa Zarządu NFOŚiGW przypomina realizowane od wielu lat inwestycje związane z gospodarką wodną, a zwłaszcza z ochroną przed powodzią, ale dodaje, że kluczem jest edukacja, podnosząca poziom świadomości. Można zapytać: cóż stoi na przeszkodzie, aby nasilić edukację ekologiczną, która ostatnio zupełnie osłabła.
Papież pisze, że obecnie, w obliczu globalnej degradacji środowiska, zwraca się do każdego człowieka, mieszkającego na tej planecie i proponuje nawiązanie dialogu celem ratowania naszego wspólnego domu. Przypomniał swoich poprzedników: świętego Jana XXIII, Pawła VI, świętego Jana Pawła II oraz Benedykta XVI, którzy apelowali o ochronę środowiska.
Nam najbliższe były słowa naszego rodaka, Jana Pawła II, który odwiedzając swój ojczysty kraj mówił: „Niebywały rozwój nauk i postęp techniczny rodzi fundamentalne pytania o granice eksperymentu, o sens i kierunki rozwoju technicznego, o granice ingerencji człowieka w przyrodę i środowisko naturalne”.
„Piękno tej ziemi – mówił w Zamościu (Aura 7/8 1999) – skłania mnie do wołania o jej zachowanie dla przyszłych pokoleń.
Jeśli kochacie tę ojczystą ziemię, niech to wołanie nie pozostanie bez odpowiedzi. Zwracam się w szczególny sposób do tych, którym powierzona została odpowiedzialność za ten kraj i za jego rozwój, aby nie zapominali o obowiązku chronienia go przed ekologicznym zniszczeniem. Niech tworzą przepisy ochrony środowiska, i czuwają nad ich skutecznym wprowadzaniem w życie.
Niech kształtują nade wszystko postawy poszanowania dobra wspólnego, natury i życia”. Z kształtowaniem postaw odpowiedniego postępowania w środowisku nie jest jeszcze u nas dobrze. Wspomina się lata `90, charakteryzujące się rozwojem ekologicznego nauczania w szkołach. Potem ten proces osłabł i według nauczycieli zajmujących się ekologią wyrządzono w ten sposób młodzieży wielką krzywdę.
Brak odpowiedniej edukacji uwidacznia się w gospodarce odpadami. Zrobiono pierwszy zasadniczy krok w jej uporządkowaniu. Są miasta, w których z tym problemem sprawnie się uporano. Ale według opinii Najwyższej Izby Kontroli nie wszędzie jednak tak jest, a w niektórych rejonach wzrasta ilość dzikich wysypisk i porzuconych w lasach śmieci.
Apele Jana Pawła II przytaczaliśmy wiele razy: w orędziu na dzień pokoju (2/2000), w artykułach „Ekonomia ma służyć dobru człowieka” (6/2000) i „Czas zadumy i czas refleksji” (12/2000) a także we wspomnieniu „Zmieniał oblicze ziemi„(5/2005).
Ten wkład papieży – pisze Franciszek – podsumowuje refleksje niezliczonych naukowców, filozofów, teologów i organizacji społecznych. Nie możemy ignorować faktu, że obok Kościoła katolickiego, także inne Kościoły i wspólnoty chrześcijańskie, podobnie jak inne religie, okazują globalną troskę i cenną refleksję na temat tych zagadnień, leżących wszystkim na sercu.
Przypomniał również nauczanie patriarchy ekumenicznego Bartłomieja, który szczególnie podkreślił konieczność wyrażenia skruchy z powodu braku naszej dbałości o planetę, ponieważ każdy z nas przyczynia sie do małych katastrof ekologicznych.
Pisząc encyklikę papież Franciszek nawiązał do motywującego przykładu, do świętego Franciszka z Asyżu, i podkreślił, że w chwili wyboru go na biskupa Rzymu przyjął jego imię jako swojego patrona. Wyraził przekonanie, że jest on patronem wszystkich, którzy prowadzą badania i pracują w dziedzinie ekologii.
Na końcu wstępnego rozdziału encykliki papież nawołuje do dialogu, dotyczącego sposobu, w jaki budujemy przyszłość naszej planety. Podkreśla: „Globalny ruch ekologiczny ma za sobą długą i bogatą drogę, zrodził wiele grup obywatelskich, które pomogły budzić świadomość. Niestety, wiele wysiłków na rzecz znalezienia konkretnych rozwiązań kryzysu ekologicznego zostało zmarnowanych nie tylko przez możnych tego świata, ale również z powodu braku zainteresowania pozostałych. (…) Negacja problemu, wynikająca z wygodnej obojętności, rezygnacja lub ślepa wiara w środki techniczne to postawy utrudniające znalezienie właściwych rozwiązań, spotykane nawet wśród wierzących. Potrzebujemy nowej powszechnej solidarności…”
Papież zachęca do poszukiwania innych sposobów pojmowania ekonomii i postępu w trosce o ludzki sens ekologii i nowy styl życia. Trzeba wziąć pod uwagę i to, że wzrasta liczba ludności na naszej planecie. Jest nas już przeszło 7 miliardów, a w ciągu 13 lat, do 2025 roku, liczba ta zwiększy się do 8 miliardów. Musimy tych ludzi odziać, zaopatrzyć w wodę, żywność i oczywiście poprawić stan naszego środowiska. Fragmenty encykliki wydrukujemy w następnych numerach AURY.
Edward GARŚCIA
